Экстремистік қылмыстар жайлы қылмыстық құқықтағы анықтамасы
Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 3-бабының 39-тармағы "экстремистік қылмыстар" ұғымына анықтама береді және қандай әрекеттер осы санатқа жататынын көрсетеді. Осы тармаққа сәйкес экстремистік қылмыстарға ҚР ҚК-нің бірқатар баптарында көзделген әрекеттер жатады.
Экстремистік қылмыстарды қамтитын мақалалар тізімі:
- 174-бап. Әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік, таптық немесе діни алауыздықты қоздыру - Әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік, тектік-топтық немесе діни алауыздықты қоздыруға, азаматтардың ұлттық ар-намысы мен қадір-қасиетін не діни сезімдерін қорлауға бағытталған қасақана іс-әрекеттер, сол сияқты, егер бұл әрекеттер жария түрде жасалса, азаматтардың дінге, тектік-топтық, ұлттық, рулық немесе нәсілдік қатыстылығына байланысты олардың айрықша, артықшылығын не кемістігін насихаттау немесе бұқаралық ақпарат құралдарын, телекоммуникация желілерін және онлайн-платформаларды пайдалана отырып, сол сияқты әдебиеттерді немесе өзге де ақпарат тасығыштарды дайындау немесе тарату жолымен, әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік, таптық немесе діни алауыздықты насихаттайтын
- 179-бап. Билікті басып алуға немесе ұстап қалуға насихаттау немесе жария түрде шақыру, сол сияқты билікті басып алу немесе ұстап қалу не Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгерту - Қазақстан Республикасының Конституциясын бұза отырып, билікті күштеп басып алуға немесе билікті күштеп ұстап қалуға, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге не Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге насихаттау немесе жария түрде шақыру, сол сияқты Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын осындай мазмұндағы материалдарды тарату немесе тарату
- 180-бап. Сепаратистік қызмет - Қазақстан Республикасының біртұтастығы мен тұтастығын, оның аумағына қол сұғылмаушылық пен бөлінбеушілікті не мемлекеттің ыдырауын бұзуға насихаттау немесе жария түрде шақыру, сол сияқты осындай мазмұндағы материалдарды тарату немесе тарату мақсатында дайындау, сақтау.
- 181-бап. Қарулы көтеріліс - Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын құлату немесе өзгерту не біртұтастығы мен тұтастығын бұзу, сондай-ақ оның аумағына қол сұғылмаушылық пен бөлінбеу, сол сияқты билікті басып алу немесе ұстап қалу мақсатында қарулы көтеріліс ұйымдастыру.
- 182-бап. Экстремистік топты құру, оған басшылық ету немесе оның қызметіне қатысу - экстремистік топ құру, сол сияқты оған басшылық ету
- 184-бап. Диверсия - Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіру мақсатында адамдарды жаппай қырып-жоюға, олардың денсаулығына зиян келтіруге, кәсіпорындарды, құрылыстарды, қатынас жолдары мен құралдарын, байланыс құралдарын, халықтың тіршілігін қамтамасыз ету объектілерін қиратуға немесе бүлдіруге бағытталған жарылыс, өртеу немесе өзге де әрекеттер жасау, сол сияқты сол мақсаттарда жаппай уланулар жасау немесе эпидеттерді тарату және эпизоотия
- 258-бап. Террористік немесе экстремистік қызметті қаржыландыру және терроризмге не экстремизмге өзге де жәрдемдесу - Ақшаны және (немесе) өзге де мүлікті, мүлікке құқықты немесе мүліктік сипаттағы пайданы беру немесе жинау, сондай-ақ беру, айырбастау, қайырмалдықтар, қайырымдылық көмек көрсету, ақпараттық және өзге де қызметтер көрсету не жеке тұлғаға не адамдар тобына не заңды тұлғаға олардың террористік немесе экстремистік сипатын көрінеу түсінген адам жасаған қаржылық қызметтер көрсету немесе берілген мүліктің, көрсетілген ақпараттық, қаржылық және өзге де қызметтер террористік немесе экстремистік қызметті жүзеге асыру не террористік немесе экстремистік топты, террористік немесе экстремистік ұйымды, заңсыз әскерилендірілген құралымды қамтамасыз ету үшін пайдаланылатын болады.
- 259-бап. Террористік не экстремистік қызметті ұйымдастыру мақсатында адамдарды жалдау немесе даярлау не қаруландыру - Террористік не экстремистік қызметті ұйымдастыру мақсатында адамдарды жалдау немесе даярлау не қаруландыру.
- 260-бап. Террористік немесе экстремистік даярлықтан өту - адамның, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде террористік немесе экстремистік қылмыс жасау дағдылары мен дағдыларын игеруге бағытталған білім алушы үшін көрінеу даярлықтан өтуі
- 267-бап. Заңсыз әскерилендірілген құралымды ұйымдастыру - заңсыз әскерилендірілген құралымды құру, сол сияқты осындай құралымға басшылық жасау
- 404-бап. Заңсыз қоғамдық және басқа да бірлестіктерді құру, оларға басшылық ету және олардың қызметіне қатысу - қызметі азаматтарға зорлық-зомбылық жасаумен немесе олардың денсаулығына өзге де зиян келтірумен не азаматтарды азаматтық міндеттерін атқарудан немесе өзге де құқыққа қайшы әрекеттер жасаудан бас тартуға итермелеумен ұштасатын діни немесе қоғамдық бірлестікті құру немесе оған басшылық ету, сол сияқты діни негізде партия құру немесе оған басшылық ету немесе Қазақстан Республикасының заңдарында тыйым салынған көздерден қаржыландырылатын саяси партия немесе кәсіптік одақ
- 405-бап. Қоғамдық немесе діни бірлестіктің не өзге де ұйымның қызметіне олардың экстремизмді немесе терроризмді жүзеге асыруына байланысты олардың қызметіне тыйым салу немесе тарату туралы сот шешімінен кейін оларды ұйымдастыру және олардың қызметіне қатысу - қоғамдық немесе діни бірлестіктің не соттың өз қызметіне тыйым салу немесе терроризмді жүзеге асыруға байланысты тарату туралы заңды күшіне енген шешімі бар өзге де ұйымның қызметін ұйымдастыру олар экстремизм немесе терроризм.
Экстремистік қылмыстарға сипаттама:
Экстремистік қылмыстар-бұл қоғамды тұрақсыздандыруға, конституциялық құрылысты бұзуға, зорлық-зомбылық, қоқан-лоққы, үгіт-насихат және экстремистік қызметтің басқа түрлері арқылы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын бұзуға бағытталған әрекеттер. Мұндай қылмыстар Мемлекеттік және қоғамдық қауіпсіздікке елеулі зиян келтіреді.
Түсініктемелер және нормативтік актілерге сілтемелер:
1. "Экстремизмге қарсы іс – қимыл туралы" Қазақстан Республикасының Заңы-бұл заң экстремистік қызметтің алдын алу, анықтау және жолын кесу жөніндегі шараларды реттейді. Ол экстремизмге қарсы мемлекеттік саясаттың принциптерін, азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын қорғау шараларын сипаттайды және экстремистік әрекеттер үшін жауапкершілікті реттейді.
2. "Ұлттық қауіпсіздік туралы" Заң-ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін әрекеттерді және мемлекет осы қауіптердің алдын алу үшін, соның ішінде экстремизммен байланысты шараларды сипаттайды.
3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары:
- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 8 желтоқсандағы № 11 нормативтік қаулысы. Террористік және экстремистік қылмыстар туралы заңнаманы қолдану бойынша сот практикасының кейбір мәселелері туралы
- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2009 жылғы 28 желтоқсандағы № 7 нормативтік қаулысы. Адамның жеке басының бостандығы мен қадір-қасиетіне қол сұғылмаушылықты сақтау, азаптауға, зорлық-зомбылыққа, басқа да қатыгез немесе адамның қадір-қасиетін қорлайтын қарым-қатынас пен жазалау түрлеріне қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңнамасының нормаларын қолдану туралы
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы - азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қол сұғушылықтан, оның ішінде экстремистік сипаттан қорғауға кепілдік береді және мемлекетті Конституциялық жүйеге төнетін қатерлерден қорғаудың құқықтық тетіктерін айқындайды.
Тәжірибеде қолдану:
ҚР Жоғарғы соты өзінің түсіндірмелері мен қаулыларында экстремистік қызметке байланысты іс-әрекеттердің біліктілігіне қатысты қосымша нұсқаулар береді. Мысалы, экстремистік деп санауға болатын әрекеттер араздықты, зорлық-зомбылықты немесе қоғамдық қауіпсіздікті бұзуға бағытталуы керек. Сот практикасы мұндай әрекеттерді мақсатты және саналы түрде жүзеге асырудың дәлелдерін талап етеді.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы